Beter goed gejat dan slecht bedacht

Onder dit motto kwamen we deze tweede Open Boek Netwerkmiddag van dit jaar bijeen om elkaar te inspireren over ouderbetrokkenheid en lezen. Van jatten was geen sprake natuurlijk, want iedereen stelde de ideeën vrijwillig en met veel plezier en gepaste trots tentoon. Terwijl er werd verteld zagen wij ogen oplichten, hersens kraken, pennen krassen en collega's fluisteren. 

Leescoördinatoren van verschillende scholen wisselen ervaringen en ideeën uit en schaven bestaande situaties op hun eigen school bij. 

Aanleiding voor dit onderwerp was het feit dat uit de Monitor bleek dat de lees- en voorleescultuur thuis op meerdere scholen niet is zoals we die graag zouden zien. Ouders zijn zich niet altijd bewust van het belang ervan, vinden misschien dat het een taak van school is en/of weten niet wat zij zelf kunnen doen om de onderwijskansen van hun kinderen zo optimaal mogelijk te maken. Veel aandacht was er ook voor de worsteling van anderstaligen. Wat ideeën op een rij: 

• Op de Catamaran, zo vertelt Mahnaz ons, heeft het team besloten één van de twee rapportgesprekken te laten vervallen. In plaats daarvan worden ouders aan het begin van het jaar uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek. Tijdens dat gesprek vertellen de leerkrachten niet aan de ouders hoe het hun kind op school vergaat, maar vertellen de ouders aan de leerkracht over hun kind. 'Heel zinvol. Ouders kunnen de aandacht voor hun kind zeer waarderen en wij krijgen veel informatie over onze leerlingen.' Dat zo'n gesprek bij de start van het schooljaar tot een persoonlijker contact leidt dan de algemene informatieavond zal niemand verbazen. 
• Tevens vertelde Mahnaz dat zij gedurende de cursus Open Boek al meteen zo veel mogelijk ideeën in praktijk bracht en zo haar klas infecteerde met een leesvirus. Tijdens de inloop werden en worden ouders uitgenodigd te lezen met hun kind. Ouders die dat niet of weinig deden, werden door hun kinderen met zachte dwang de klas in 'gesleurd' om mee te doen. Ook bij Vanessa van De Octopus vindt dit sinds enkele weken plaats en de ervaringen zijn goed. De bestaande spelletjesinloop wordt twee keer per week een (voor)leesinloop. Makkelijk gezegd en ook makkelijk gedaan.
• In de klas van Vanessa gebeurt nog meer. We hebben het project Boek in je rugzak gedoopt en het komt hier op neer: passend bij de thema's waarmee in de groepen 1, 2 en 3 gewerkt wordt, levert de bibliotheek meerdere exemplaren van een prentenboek. In de klas wordt het boek voorgelezen tijdens de intro van het thema en de ouders worden daarvoor uitgenodigd. Zo zien zij hoe het voorlezen gebeurt, welke woorden en onderwerpen van belang zijn, welk gesprek je er over kunt voeren en wat voor spelletje er bij past. Vervolgens gaan zij naar huis met hetzelfde prentenboek zodat zij thuis hun kind nogmaals kunnen voorlezen. Op de Klim-Op hebben ze dit idee aangevuld met een digitale versie van datzelfde verhaal op de website van de school. Doel is natuurlijk dat het lezen thuis gestimuleerd wordt, maar wat als je ouders naar het werk moeten op het voorleesmoment? Jammer dat jouw vader of moeder dan geen boek meekrijgt om thuis te lezen. Of wat als je vader of moeder wel wil maar nog onvoldoende zeker is in het voorlezen? (Echt, probeer het eens in het Frans, het valt niet mee). Een digitale versie op de site van de school maakt het een stuk makkelijker en net zo zinvol. 
• Ook de Groen van Prinstererschool zet graag digitale prentenboeken op de site. Marianne vertelt over het project Prentenboek van de week. Het papieren boek staat een week lang schoolbreed centraal en is in de verschillende klassen aanwezig (goed geregeld met de bibliotheek) en thuis kan datzelfde boek nogmaals bekeken en beluisterd worden via de website. Zo ontstaat er een mooie galerij aan boeken en wordt de belangstelling voor boeken en lezen thuis gepromoot. Ouderbetrokkenheid hoeft tenslotte niet per definitie in de school plaats te vinden. 
• Aanvullend hierop kwam het tabletcafé ter sprake. Geïnspireerd op de tabletcafé's voor senioren die in onze bibliotheek plaatsvinden, ontstond op de Octopus het idee voor een tabletcafé voor anderstaligen. Tijdens een bijeenkomst over voorlezen in de ouderkamer merkte ik dat sommige ouders graag wíllen maar niet kúnnen voorlezen. Ik deelde wat ervaringen van mijn eigen pogingen om een andere taal onder de knie te krijgen en liet zien dat ik daar voorleesapps en luisterboeken voor gebruik. Dát wilden zij ook! Ik liet wel wat dingen zien op de iPad en de pc, maar dacht meteen: ze moeten het hier zelf kunnen doen op hun eigen apparaten. Nu komen ze thuis, denken 'Hoe zat het ook weer' en doen het vervolgens niet, terwijl ze wel willen. En dat is een gemiste kans. Een tabletcafé dus. 
• Collega Anke vertelde over haar ervaringen als vrijwillige voorlezer bij de Voorleesexpress. Ook zo'n voorbeeld waarbij betrokkenheid niet per sé in de school plaatsvindt. Bemiddeling tussen Anke en haar voorleesgezin gebeurt door Patricia van Schaick van de Voorleesexpress en school, maar het creëren van betrokkenheid gebeurt door Anke en bij de kinderen thuis. 'Hoe langer je er komt, hoe meer kinderen leren. En dat beperkt zich niet alleen tot woorden. Ook Nederlandse gebruiken en rituelen worden overgebracht: over hoe een schoolreisje in zijn werk gaat, voorbeeld.'
• Aansluitend op de voorleesexpress heeft Anke ook de cursus Taal voor Thuis gevolgd. Die richt zich niet primair op de kinderen maar op de ouders. Er worden thema's ter sprake gebracht die op school spelen, zodat de anderstalige ouders beter voorbereid en zekerder van zichzelf naar een rapportgesprek gaan of snappen wat de bedoeling is als er een schoolreisje in aantocht is. Op de Klim-Op doen ze dit soort begeleiding in de Ouderkamer. 
• Eén van de bekendere ouderbetrokkenheidsprojecten is de Verteltas. Uiteraard werd ook dit vermeld en er werden ook vragen over gesteld. Marjola laat weten dat zij in dBos van de Octopus prachtige, door ouders gemaakte tassen hebben hangen en dat ze ook helemaal achter het idee staan. Obstakel is de noodzakelijke controle na uitlening. Dit is voor leerkracht toch echt wel een flinke belasting. 'Hoe gaan andere scholen daarmee om? Want het is zo zonde om ze niet te gebruiken. 't Is mooi materiaal en ouders hebben daar veel werk in zitten. Niet gebruiken is dé manier om betrokkenheid in de kiem te smoren.' Toen Anke haar voorleesexpresstasjes liet zien ontstonden voor de Octopus acuut ideeën om aanpassingen aan de Verteltassen te doen. 'Misschien niet zoals het oorspronkelijk bedoeld was, maar wel veel bruikbaarder voor hoe wij het nu bedoelen. En het doel is vergelijkbaar.' 

De voorleesexpresstasjes zijn wat kleiner dan de verteltassen, wat minder gevuld en uitsluitend gericht op talige activiteiten. Rekenkundige, sociale of speelactiviteiten lenen zich meer voor de originele vorm van de verteltas.  

Conclusie van de middag: betrokkenheid kan ook elders plaatsvinden en laten we elkaars ideeën vooral gebruiken en aanpassen aan onze situatie.