Leesbevordering op afstand, hoe dan?

Op vrijdag 13 maart was er geen kind dat van school naar huis ging met in zijn tas een voorraadje boeken voor een maand. Of langer. En plots waren op 16 maart toch de scholen en de bibliotheken dicht. Hoe houd je dan lezen en leesbevordering aan de gang? Niet alleen voor de scholen en hun leerlingen, maar ook voor andere groepen die we graag bedienen. Bibliotheekleden konden zaterdag nog even gauw naar de bieb om te hamsteren, want daar mocht het! En daarna lagen schoolbibliotheken en openbare bibliotheken overal stil. Voor bezoekers althans.

Meteen nadat tijdens de persconferentie van 15 maart bekend werd dat de scholen dicht zouden gaan, gingen de raderen draaien: hoe konden wij de scholen ondersteunen bij lezen en leesbevordering? Want we vonden het niet alleen fijn dat we door mochten gaan met het werk dat we zo graag doen. We realiseerden ons ook dat ons werk dan wel niet vitaal, maar toch op zijn minst belangrijk was. Leerlingen die gedurende enkele weken niet of nauwelijks lezen, lopen namelijk het risico dat hun leesvaardigheden afnemen. En de laatste rapporten over het leesniveau van Nederlandse leerlingen waren niet om heel vrolijk van te worden. Lezen moest dus doorgaan! Dit werd op 9 april bevestigd door belangrijke onderwijspartijen als de PO Raad, OCW, SLO en de educatieve uitgevers die een gezamenlijke advies schreven om bij het verzorgen van thuisonderwijs prioriteiten te stellen. Lezen én leesbevordering werden expliciet bij die prioriteiten genoemd voor alle leerjaren.

Tussen de bewuste zondagavond en maandagochtend werd er overal in Nederland druk gemaild, geappt en gebeld. Op grote schaal videovergaderen moest nog van de grond komen, maar ook dat gebeurde ongekend snel. En er ontstonden in rap tempo ideeën om wekelijks lees- en verwerkingsopdrachten te ontwikkelen voor het primair onderwijs. Leerkrachten konden dit dan opnemen in het thuisonderwijs. Bijna alle dBos-scholen in Krimpen en Capelle doen er aan mee en inmiddels kijken we terug op een maand thuisonderwijs met aandacht voor lezen en leesbevordering. Hoe dan?

Het meest in het oog springend zijn de genoemde #thuiswerkopdrachten voor het primair onderwijs. We maken verwerkingsopdrachten bij materiaal dat online beschikbaar is via bij voorbeeld De Voorleeshoek, De Kinderjury, De Online Bibliotheek met e-books, de Luisterbieb  en de Thuisbieb, Yoleo of DeSchoolschrijvers. We delen deze thuisopdrachten eerst met de scholen en een week later via onze website, hier en daar ingeleid door de schrijver of illustrator zelf. De verwerkingsopdrachten bij de verhalen zijn geen controle-opdrachten. Ze zijn bedoeld om, eventueel samen met iemand anders, over iets na te denken. Of om naar aanleiding van de tekst een taalspelletje te doen of een puzzeltje te maken of de fantasie aan het werk te zetten met een creatieve schrijfopdracht. Soms wordt er op speelse wijze een grammaticale oefening gedaan of aan woordenschatuitbreiding gewerkt. Het primaire doel hierbij is het lezen en leesplezier aan de gang te houden. Een hele mooie bonus  is het als ouders de opdrachten deels samen met de kinderen maken en daardoor meer betrokken raken bij de leesontwikkeling van hun kind. Samen met de scholen zoeken we nu naar manieren om leerlingen te ondersteunen waar begeleiding thuis niet zo makkelijk te realiseren is. 

Verder attenderen we de leerlingen en hun ouders niet alleen op de mogelijkheden van de Bibliotheek Online, maar we promoten ook actief titels die er te vinden zijn in korte filmpjes. Normaal komen we in de klassen om de VakantieBiebapp te laten zien, nu sturen we dit filmpje om de Thuisbiebapp onder ieders aandacht te brengen. 

Of we promoten boeken die passen bij een actueel thema, zoals de Tweede Wereldoorlog en 75 jaar vrijheid. Ook dat kan op afstand met titels die online beschikbaar zijn als e-book of luisterboek. 

Zit je op de middelbare school en wil je deze tijd goed gebruiken om te lezen voor je lijst? Dan worden er hier boeken getipt die makkelijk vindbaar zijn: 

Een minder algemene situatie doet zich momenteel voor op basisschool De Wegwijzer waar we net begonnen waren met een gelegenheidsleesclubje. Vier leerlingen uit groep 8, de juf en een van onze onderwijsspecialisten zouden gezamenlijk Schroot van Danny de Vos lezen en daarover praten volgens de aanpak die Gertrud Cornelissen beschrijft in haar proefschrift Maar als je erover nadenkt . Goed en wel begonnen gingen de scholen dicht. En dat was jammer want de eerste sessie op school was zo leuk en het boek begon spannend. Ze wilden door! 

En dus pakten we in de tweede week de draad weer op via Zoom. S.: ‘Het is veel leuker om een boek samen te lezen. Zelf lees je het op een bepaalde manier en nu hoor ik de mening van anderen. En soms denk ik: oh ja….’ Vriend Y.: ‘Het is wel grappig, want dat stukje over die broer heb ik ook gewoon gelezen, maar het was me helemaal niet opgevallen. Pas toen we het er over hadden en het nog een keer lazen, toen zag ik het ook.’ Klasgenoot I.: ‘Ja, je ziet inderdaad wel andere dingen als je er daarna over praat.’ B. beaamt dat. ‘Ik dacht een paar keer: heb ik het nou fout gelezen? Maar dat was niet zo. Iedereen had vragen na dat stukje. En iedereen dacht iets anders. Het kon allemaal waar zijn. Of niet. We weten het gewoon nog niet. We moeten nog even verder lezen.’ Juf G. merkte ook wat voordelen. Ze vindt dat ze de karakters veel bewuster leert kennen op deze manier. ‘Ik denk dat deze aanpak van toegevoegde waarde kan zijn bij het begrijpen van wat ze lezen. Ik wil dit volgend jaar ook wel eens proberen met wat minder enthousiaste lezers. Eens zien wat dat doet voor begrip en leesplezier.’

De leesclub voor anderstaligen die wekelijks bij elkaar kwam om Nederlands te lezen en te praten, werd met hetzelfde probleem geconfronteerd. Meer nog dan de leerlingen van De Wegwijzer wilden zij absoluut doorgaan met lezen en praten. Dat oefenen in het Nederlands mocht niet stoppen. Nu komen ze elke woensdag online samen en lezen, praten en oefenen ze nog steeds. Nu we weten dat dit werkt als de groepen niet te groot zijn, kunnen we dit op andere plekken voortzetten.

Tuurlijk is het niet ideaal dat we de klassen niet in kunnen. Maar gelukkig kan er ook heel veel wel!