Week van de Alfabetisering

Met de komst van velen die het Nederlands nog niet goed spreken is ook ons werk op de scholen de laatste tijd aan het veranderen. Meer en meer krijgen we vanuit de scholen de vraag naar boeken voor anderstaligen. Die markt is nog niet zo groot, maar blij zijn we wel met die vraag. Het betekent dat op scholen leesplezier voor alle leerlingen steeds meer als een vanzelfsprekendheid wordt gezien. Ook voor hen die het nog lastig hebben met de taal moet het behalve leerzaam ook plezierig zijn om een Nederlands boek te pakken. Dat geldt voor kinderen en zeker ook voor hun ouders.

Bibliotheek aan den IJssel wil deze groep taalleerders graag op allerlei praktische en aantrekkelijke manieren ondersteunen. Bij voorbeeld in het Taalcafé dat elke dinsdagochtend van 10:00 tot 11:30 uur in Capelle geopend is. Onder het genot van een Hollands bakkie en koek wordt er hard geoefend. 

Twee zussen uit Afghanistan converseren met een vrijwilliger in het Taalcafé

In januari is er een speciaal Taalpunt geopend waar iedereen met een taalvraag op weg wordt geholpen naar een taalaanbieder die bij zijn of haar vraag past. Zij worden verwezen naar cursussen in Capelle en soms in Rotterdam. Het Taalpunt wordt gerund door Taalpuntvrijwilligers en is geopend van maandag tot en met donderdag tussen 14:00 en 16:00 uur in de bibliotheek aan het Stadsplein.

Verder zie je op de bovenverdieping in onze bibliotheek dagelijks taalleerders alleen of samen met hun begeleiders vanuit Taalcoaching Capelle studeren en oefenen. Iedereen die wil kan gebruik maken van de daar aanwezige collectie Lees&Schrijf! met mooie verhalen voor volwassenen die in eenvoudig Nederlands en in niet al te dikke boeken opnieuw zijn uitgegeven. 

In de scholen zijn de activiteiten onder andere gericht op het informeren van ouders over voorlezen. Tijdens koffieochtenden in de Ouderkamers van bij voorbeeld De Catamaran vertellen we over het belang van voorlezen, laten we zien welke boeken leuk zijn en waar je op kunt letten als je een nieuw voorleesboek wilt kiezen. Somalische vaders en Turkse moeders ervaren dat er alternatieven zijn als het Nederlands nog niet zo wil vlotten. De ouderkamer van De Octopus komt later dit jaar naar de bibliotheek voor een Tabletcafé op maat. Ieder neemt zijn eigen apparaat mee en leert met behulp van ict-stagiaires hoe hij voorleesapps en luisterboeken kan downloaden. Onderwijsspecialisten en leesconsulenten tonen de mooiste voorleesapps en digitale prentenboeken zodat ouder en kind samen hun woordenschat kunnen uitbreiden terwijl ze genieten van mooie verhalen. 

In de Week van de Alfabetisering besteedt Bibliotheek aan den IJssel extra aandacht aan álle taalleerders. Dat zijn natuurlijk alle leerlingen die in Krimpen en Capelle op de basisschool zitten. Maar dat zijn ook de nieuwe landgenoten die het Nederlands willen leren en veel willen oefenen. En ook zij die geboren en getogen zijn in Nederland en die om wat voor reden dan ook het lezen en schrijven onvoldoende machtig zijn. Helaas is deze groep aanzienlijk. Helaas voor hen, moet ik zeggen. De schaamte is vaak groot, het repertoire aan smoesjes om te verbloemen wat ze onvoldoende beheersen ook. En de handicap die zij dagelijks ervaren is zeker niet minder. Bibliotheek aan den IJssel probeert met het Taalpunt, de Voorleesexpress en de Bibliotheek op school bij te dragen aan het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid. 

Op maandag 5 september, de start van de landelijke Week van de Alfabetisering, trapt de bibliotheek in Krimpen af met een Taal Hightea. Deze is bedoeld voor taalcursisten en voorleesvrijwillgers. Koken gaan ze er niet doen, maar eten en praten over eten des te meer want dat is het thema van de Hightea. Simpelweg vanwege het feit dat koken, samen eten of praten over eten een informele manier blijkt om smakelijk met elkaar in gesprek te raken. Tijdens de Hightea praat en leert men op aangename wijze van elkaar. Kookboeken worden bekeken, gerechten besproken, nieuwe woorden geleerd, gerechten aangepast, bereidingswijzen vergeleken. Neem nou die oer-Hollandse pannenkoek. Ook in Syrië kennen zij die. Hij wordt alleen anders bereid en anders genuttigd.

In de aanloop naar de Internationale Dag van de Alfabetisering (8 september) organiseert de bibliotheek de jaarlijkse Elfjeswedstrijd. Deze dichtvorm is zo laagdrempelig dat het ook voor kinderen en volwassenen die net met Nederlands beginnen een haalbaar en uitdagend doel is. Zo doen er elk jaar taalleerders mee en is basisschool De Klim-Op al sinds de start van deze wedstrijd een vaste deelnemer. Geheel in stijl sluit ik af met mijn Elfje. Misschien zend ik hem wel in. Want dat kan nog tot en met 31 augustus. De prijsuitreiking volgt op 8 september. 

Meel

Wat water

Misschien iets extra’s

Dat verschilt per land

Pannenkoek

Tijdschriften, strips en prentenboeken

In sommige gevallen wordt door ouders en leerkrachten nog steeds minder positief gedacht over tijdschriften, strips en prentenboeken. De laatste categorie zou alleen voor de jongsten geschikt zijn en van tijdschriften en vooral strips zou je weinig opsteken, zo is de gedachte. Of op zijn minst minder dan van goede jeugdboeken. En het allerergste wat er kan gebeuren: 'ze kijken alleen maar plaatjes….'

Met bladen als 7Days, Kidsweek, Zo zit dat, National Geographic Junior en Wapiti is deze stelling voor wat betreft de tijdschriften natuurlijk eenvoudig te weerleggen: veel informatie over uiteenlopende interessante onderwerpen en/of over de actualiteit. En óf je er wat van opsteekt! Ook meteen de ‘betere’ strips maar even meenemen: geschiedenis in het algemeen, de Tweede Wereldoorlog of nog specifieker over het leven van Anne Frank? Het kan allemaal met strips. Leerzaam en dus verantwoord genoeg om door de vingers te zien. Vergis je echter niet: ook de Donald Ducks en de Kuifjes hebben hun waarde.

Enige tijd geleden was ik (helaas zonder camera) getuige van een gesprek op de gang tussen een leerling uit groep 6 en de directeur van de school. De context weet ik niet meer maar het meisje gebruikte op een bepaald moment het woord patent. ‘Weet je dan wat dat is?’ vroeg de directeur. ‘Ja, dat alleen jij iets mag maken en verkopen en niemand anders. Dan kan alleen jij er geld mee verdienen. Moet je bij de rechter aanvragen als je een uitvinding hebt gedaan.’ De directeur was zichtbaar onder de indruk: ‘En hoe weet je dat zo goed?’ vroeg ze verbaasd. ‘Oh gewoon, in de Donald Duck gelezen,’ antwoordde ze achteloos. ‘Daar staan dan best moeilijke woorden in, zeg,’ concludeerde de directeur. ‘Dat klopt wel ja,’ zei het meisje. ‘Ik weet bij voorbeeld ook dat WC een afkorting is van water closet. Ook uit de Donald Duck. Maar nu moet ik naar huis hoor juf. Dag.’

Mijn punt: strips lezen is zo slecht nog niet. Ze breiden de woordenschat van leerlingen uit om het simpele feit dat in strips (en dus óók in de Donald Duck) woorden voorkomen die niet zo veel in het dagelijks taalgebruik worden gebezigd maar wel gangbaar zijn. Het is bijzonder handig om dit soort woorden te kennen. Vooral als je bedenkt dat leesbegrip en schoolsucces voor een groot deel gebaseerd zijn op een uitgebreide woordenschat.

Strips bevatten veel van dit soort laagfrequente woorden. Ze komen in strips (53.5 keer per 1000 woorden) zelfs meer voor dan in boeken voor volwassen (52.7). Prentenboeken bevatten niet zo veel laagfrequente woorden (16.3) als strips, maar kijk eens naar het aantal laagfrequente woorden tijdens een gesprek tussen hoogopgeleiden (17.3). Prentenboeken doen hier niet veel voor onder. Lees meer hierover in Meer lezen, beter in taal of het artikel Zo boek je woordenwinst in JSW van april 2016. 

Uit: Meer lezen, beter in taal 

En dat prentenboeken alleen voor jongere kinderen aantrekkelijk zouden zijn is ook een misvatting. Want zeg nou zelf, onderstaande suggesties zijn ook nog de moeite waard als je de kleuterjaren ontgroeid bent. Geloof je het niet? Try it and you know it!